W organizacji tak znaczącej jak nasza priorytetowe znaczenie ma ciągłość działania oznaczająca bezpieczne i niezakłócone niczym dostawy energii elektrycznej do wszystkich odbiorców teraz i w przyszłości. Pandemia COVID-19 i jej konsekwencje sprawiły, że nasza organizacja postanowiła przeformułować priorytety na najbliższe lata. W ten sposób powstał suplement do Strategii PSE na lata 2020-2022 zawierający 6 wyzwań oraz 8 celów strategicznych.

Adekwatna integracja z RCC

Pogłębiająca się regionalna integracja systemów elektroenergetycznych skłania PSE do intensyfikacji działań na rzecz odpowiedniego modelowania wzajemnych relacji z partnerami. Działalność PSE jest ukierunkowana na regionalizację kluczowych procesów operatorskich oraz przeniesienie wybranych procesów do regionalnych centrów koordynacji (RCC), które rozpoczęły swoją działalność 1 lipca 2022 r., zastępując działających dotychczas regionalnych koordynatorów bezpieczeństwa. Funkcję regionalnego centrum koordynacyjnego, do którego przynależy PSE, pełni TSCNET Services GmbH. PSE dążą do systematycznego wzmacniania RCC, rozwijając równocześnie narzędzia pozwalające na weryfikację działań podejmowanych na szczeblu regionalnym.

Zapewnienie adekwatnych europejskich metodyk rynkowych i systemowych

Europejskie regulacje prawne dotyczące energetyki w wielu przypadkach przewidują doprecyzowanie określonych rozwiązań przez metodyki tworzone przez OPS i NEMO oraz zatwierdzanie przez krajowe organy regulacyjne energetyki (NRA) lub Europejską Agencję ds. współpracy Regulatorów (ACER). Ponieważ w wielu przypadkach regulacje prawne są stworzone na bardzo ogólnym poziomie, o faktycznym kształcie i jakości wielu rozwiązań w dziedzinie elektroenergetyki decydują właśnie metodyki. Właściwie przygotowane, mają kluczowe znaczenie dla procesów rynkowych oraz innych działań prowadzonych przez OSP i przekładają się bezpośrednio na jakość rozwiązań, koszty ponoszone przez poszczególne podmioty i kraje oraz bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej. W związku z tym aktywny udział PSE w przygotowaniu metodyk oraz w procesie ich zatwierdzania przez właściwe organy regulacyjne ma kluczowe znaczenie dla jakości wdrażanych rozwiązań w zakresie rynku oraz systemu elektroenergetycznego.          

Pracownicy PSE biorą udział w zespołach opracowujących metodyki na poziomie europejskim oraz regionalnym, w celu zapewnienia wysokiej jakości opracowanych rozwiązań, a tym samym – efektywnego działania rynku i systemu elektroenergetycznego na poziomie krajowym oraz europejskim.

Zapewnienie adekwatnego poziomu kompensacji mocy biernej

Zgodnie z celami transformacji energetycznej, w najbliższych kilkunastu latach krajowy system elektroenergetyczny (KSE) czekają istotne zmiany strukturalne.

W obowiązującym Planie rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2023-2032 przewiduje się istotny udział w KSE odnawialnych źródeł energii (w tym z morskich farm wiatrowych), magazynów energii, a także inwestycji w nowe zasoby sieciowe pozwalające na przesył i transformację mocy (w tym wewnętrzny system HVDC łączący północny i południowy obszar Polski).

Coraz większy udział odnawialnych źródeł energii w KSE, a zwłaszcza źródeł z pełnoskalowymi przekształtnikami energoelektronicznymi dużej mocy, powoduje odsuwanie od pracy konwencjonalnych jednostek wytwórczych z generatorami synchronicznymi. Źródła przekształtnikowe charakteryzują się innymi właściwościami współpracy z systemem elektroenergetycznym niż źródła synchroniczne. Tym samym, przewidywana zmiana struktury wytwórczej w KSE oraz będąca jej skutkiem zmiana wielkości i kierunku transferów mocy w sieci przesyłowej stwarzają nowe wyzwania dla pracy systemu, m.in. w zakresie:

• utrzymania wymaganego profilu napięciowego (statycznego i dynamicznego) oraz stabilności napięciowej,
• pojawienia się nowych lokalnych modów oscylacyjnych (nisko- i wysokoczęstotliwościowych) wynikających z interakcji układów sterowania źródeł przekształtnikowych i sieci,
• wpływu na tłumienie niskoczęstotliwościowych oscylacji miedzyobszarowych,
• wpływu na stabilność przejściową pracujących jednostek synchronicznych,
• pogorszenia warunków stabilności częstotliwościowej wynikających ze zmniejszenia naturalnej inercji wirujących mas jednostek synchronicznych (w skali całego systemu Europy kontynentalnej).

W prowadzonej w PSE w latach 2020-2022 pracy pt. „Koncepcja powiązania KSE z morskimi farmami wiatrowymi w perspektywie długoterminowej” zidentyfikowano istotne zmiany w przyszłym kształtowaniu się profili napięciowych w sieci przesyłowej oraz zwiększenie dynamiki zmian tych profili. Praca wskazała na konieczność instalacji do kompensacji mocy biernej znaczącej ilości zasobów: baterii kondensatorów, dławików kompensacyjnych, a także kompensatorów synchronicznych poprawiających warunki stabilnej pracy morskich farm wiatrowych.

Dynamicznie zmieniające się otoczenie KSE implikuje konieczność stałej aktualizacji ilościowej i jakościowej planowanych zasobów kompensacyjnych. Niezbędne jest ściśle zdefiniowane podejście optymalizacyjne, które powinno zapewniać bezpieczną i niezawodną pracę KSE z uwzględnieniem nowych zjawisk, przy minimalnych kosztach systemowych.

W związku z tym, w II połowie roku 2022 w PSE powstała inicjatywa uruchomienia projektu pt. „Zarządzanie zasobami kompensacyjnymi w KSE”. Głównym celem projektu było utworzenie w naszej organizacji ciągłej zdolności do planowania, zarządzania pracą oraz standaryzacji zasobów kompensacyjnych w dynamicznie zmieniających się warunkach otoczenia KSE.

W projekcie przewidziano realizację następujących zadań:

• optymalizację zasobów kompensacyjnych w KSE w horyzoncie 15 lat,
• ocenę techniczną i ekonomiczną wykonalności konwersji konwencjonalnych jednostek wytwórczych do pracy w trybie kompensacji synchronicznej,
• opracowanie modelu usług systemowych, w tym parametryzacji produktów rynkowych dla OSP w zakresie kompensacji mocy biernej i dostarczania mocy zwarciowej w KSE,
• opracowanie koncepcji w zakresie hierarchicznego systemu obszarowego zarządzania istniejącymi oraz nowymi źródłami mocy biernej,
• opracowanie wymagań technicznych dla nowobudowanych urządzeń kompensacyjnych w KSE.

Uruchomienie pierwszych zadań projektu przewidziano na II kwartał 2023 r., a zakończenie projektu zaplanowano na koniec 2024 roku.

Wdrożenie mechanizmu pozyskiwania elastyczności z sieci dystrybucyjnej

Państwa członkowskie zostały zobowiązane do wdrożenia mechanizmu pozyskiwania usług elastyczności z sieci dystrybucyjnej oraz usług niezależnych od częstotliwości na mocy przepisów dyrektywy 2019/944 ws. wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniającej dyrektywę 2012/27/UE. Wdrożenie mechanizmu ma na celu m.in. zmniejszenie ryzyka blackoutu; dzięki zwiększonemu udziałowi użytkowników systemu przyłączonych do sieci dystrybucyjnej w świadczeniu usług systemowych i bilansowaniu KSE operatorzy systemów będą mieli szerszy wachlarz możliwości zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego.

W 2021 r. opracowano uwagi do propozycji wdrożenia dyrektywy 2019/944 (projekt zmiany ustawy nr UC74) zaproponowanej przez MKiŚ. Jednocześnie, w ramach realizacji prac związanych z szeroko pojętymi usługami elastyczności, PSE działają w międzynarodowym projekcie badawczo-rozwojowym OneNet, który uzyskał dofinansowanie ze środków UE. Celem projektu jest sformułowanie i realizacja koncepcji wykonawczej prac, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego demonstratora, tj. zdefiniowanie, przetestowanie i zademonstrowanie nabywania usług od źródeł elastyczności, które w przyszłości mogą być wykorzystane do wsparcia zarządzania siecią przez operatorów systemu.

Projekt OneNet rozpoczął się 1 października 2020 r., a jego zakończenie planowane jest w 2023 roku. Nasza spółka określiła produkty, których testowym nabywaniem od podmiotów przyłączonych do sieci dystrybucyjnej SN i nn jest zainteresowana. Trwa budowa internetowej platformy, która ma umożliwić testowe nabywanie usług.

Wdrożenie dostaw inwestorskich

Przedmiotem dostaw inwestorskich są kluczowe urządzenia, materiały, usługi i systemy dla realizacji sieciowych projektów inwestycyjnych i potrzeb eksploatacyjnych.
W 2022 roku realizowane były projekty dostaw przewodów fazowych, przekładników, wyłączników, autotransformatorów, dławików, modułów wyłącznikowych typu MTS oraz zabezpieczenia pola. Uruchomione zostały postępowania przetargowe na zawarcie umów ramowych na dostawy odłączników oraz Systemów Sterowania i Nadzoru (SSiN).
Przygotowane zostały też postępowania przetargowe na dostawy systemów kablowych, zabezpieczeń szyn zbiorczych oraz (kolejne etapy) wyłączników, przekładników, autotransformatorów i dławików. Łącznie wartość programu dostaw inwestorskich wyniosła 3 mld zł.