WPŁYW NA GOSPODARKĘ I RYNEKIntegracja polskiego rynku z rynkami europejskimi

Integracja polskiego rynku energii z rynkami europejskim (Market Coupling) odbywa się w kilku podstawowych obszarach:
  • Jednolitego łączenia Rynków dnia następnego (Single Day-Ahead Coupling – SDAC);
  • Jednolitego łączenia Rynków dnia bieżącego (Single Intraday Coupling – SIDC);
  • Łączenia rynków bilansujących.

Zintegrowane rynki europejskie mogą przyczynić się do poprawy stabilności krajowego systemu elektroenergetycznego poprzez umożliwienie importu energii w okresie jej niedoboru i eksportu w okresie nadmiaru, jeżeli tylko w innych systemach elektroenergetycznych w Unii Europejskiej występuje możliwość sprzedaży bądź zakupu dodatkowej energii. Paneuropejski zasięg mechanizmów rynkowych pozwala na optymalizację wykorzystania zasobów w obszarze całej Unii Europejskiej, obniżając koszty dostaw energii oraz podnosząc ich bezpieczeństwo i niezawodność. 

Zaangażowanie PSE w wymienionych obszarach obejmuje działania wdrożeniowe i rozwojowe na poziomie europejskim, regionalnym i lokalnym. Koordynacja działań, mająca na celu w szczególności zapewnienie terminowego osiągania wymaganych zdolności biznesowych w obszarze łączenia rynków, jest realizowana w ramach utworzonego w spółce dedykowanego zadania biznesowego realizowanego przez pracowników merytorycznych wspieranych przez powołany do tego celu zespół organizacyjno-kompetencyjny. W ten sposób, poza realizacją bieżących zadań z obszaru łączenia rynków, w naszej organizacji budowane są kompetencje, które pozwolą na sprawne wdrażanie przyszłych zmian.

Jednolite rynki dnia następnego i bieżącego są prowadzone przez Nominowanych Operatorów Rynku Energii (NEMO) z udziałem OSP i pozwalają na wymianę energii na rynku hurtowym z wyprzedzeniem do jednej godziny. Z perspektywy polskiego obszaru rynkowego wdrażanie SDACSIDC odbywa się przy zastosowaniu modelu pozwalającego na działanie wielu NEMO (Nominated Electricity Market Operators) wdrożonego w ramach projektu Multi NEMO Arrangements (MNA). W Polsce model MNA został wdrożony 9 lutego 2021 roku. W założeniu działalność wielu NEMO ma za zadanie zwiększyć konkurencyjność usług na rynku energii. Obecnie działanie MNA jest koordynowane w ramach komitetu operacyjnego PL OPSCOM, w którym PSE pełnią rolę wiodącą.

Łączenie rynków bilansujących organizowane jest wyłącznie przez OSP, w horyzoncie od 30 min do kilku sekund przed czasem rzeczywistym, i ma na celu pokrycie niezbilansowania, którego nie udało się dokonać na rynku hurtowym oraz wynikającego z niespodziewanych wydarzeń i błędów prognoz. Więcej informacji o jednolitych rynkach dnia następnego i bieżącego oraz o rynkach bilansujących można znaleźć poniżej.

SDAC

SDAC jest centralnym segmentem europejskiego modelu rynku energii elektrycznej. To mechanizm, w ramach którego ceny dla każdego obszaru rynkowego w Europie są wyznaczane w sposób skoordynowany, we wspólnym procesie, z jednym punktem obliczeniowym. Alokacja zdolności przesyłowych odbywa się na podstawie różnicy cen pomiędzy poszczególnymi obszarami rynkowymi. Jest to więc model aukcji typu implicit, w którym uczestnicy rynku nie dokonują rezerwacji zdolności przesyłowych na potrzeby realizacji swoich transakcji transgranicznych, a jedynie transakcji zakupu i sprzedaży energii na rynku, do którego są geograficznie przypisani. Alokacja zdolności przesyłowych przez mechanizm MC odbywa się automatycznie w trakcie dokonywania obrotu energią, w sposób maksymalizujący łączną nadwyżkę rynkową (ang. market surplus).

Wdrażanie SDAC rozpoczęło się w lutym 2014 r. przy udziale następujących państw: Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Niemcy/Austria, Norwegia, Polska (via SwePol Link), Portugalia, Szwecja iWielka Brytania. W maju 2014 r. uruchomiono połączenie pomiędzy regionami NWE a SWE – tzw. MRC (Multi Regional Coupling). W kolejnych latach zasięg SDAC był stopniowo zwiększany. Z perspektywy Polski najważniejsze działania rozwojowe w ramach SDAC nastąpiły:

  • 17 czerwca 2021 r. – uruchomienie Interim Market Coupling (ICP) łączącego rynki dnia następnego w Polsce i państwach 4MMC (Czechy, Słowacja, Węgry, Rumunia) z największym w Europie rynkiem MRC poprzez wprowadzenie alokacji zdolności przesyłowych typu implicit na sześciu granicach (PL-DE, PL-CZ, PL-SK, CZ-DE, CZ-AT, HU-AT). Projekt Interim MC nie wprowadził zmian w sposobie wyznaczania międzyobszarowych zdolności przesyłowych, które nadal były wyznaczane metodą NTC (Net Transfer Capacity), natomiast zmienił sposób ich alokacji. Realizacja projektu ICP doprowadziła do wdrożenia SDAC niemal w całej Europie poprzez wprowadzenie jednej wspólnej aukcji na giełdach energii elektrycznej dla uczestników rynku we wszystkich krajach objętych obszarami MRC i 4M MC. Dzięki projektowi ICP, Polska została w pełni zintegrowana w ramach europejskiego mechanizmu łączenia rynków dnia następnego;
  • 8 czerwca 2022 r. – uruchomienie w Regionie Core docelowego mechanizmu jednolitego łączenia rynków dnia następnego opartego o metodę Flow-Based Allocation (FBA). FBA to metoda wyznaczania zdolności przesyłowych oparta na fizycznych przepływach w całym regionie. Umożliwia uwzględnianie ograniczeń technicznych sieci w procesie wyznaczania i alokacji zdolności przesyłowych dla wymiany handlowej. Przy tej metodzie pod uwagę brane są współzależności między transakcjami wymiany handlowej na poszczególnych granicach obszarów rynkowych a przepływami mocy w połączonym systemie elektroenergetycznym.

Rys. 1 Obszar objęty SDAC
Źródło: Market Coupling Project

SIDC

SIDC to mechanizm jednolitego łączenia rynków dnia bieżącego o zasięgu europejskim, w ramach którego uczestnicy rynku dokonują transakcji kupna i sprzedaży energii elektrycznej do 1 godziny przed okresem jej fizycznej dostawy. Handel energią w ramach SIDC odbywa się w dwóch trybach:

  • ciągłym, w ramach którego oferty ze wszystkich obszarów rynkowych objętych mechanizmem są kojarzone w jednoczesnym procesie iteracyjnym, w ramach dostępnych zdolności przesyłowych. Udostępnianie zdolności przesyłowych dla realizacji transakcji handlowych odbywa się w tle zawieranych transakcji. Możliwość skorygowania pozycji handlowej z krótkim wyprzedzeniem czasowym ma szczególne znaczenie dla podmiotów zarządzających portfelami charakteryzującymi się dużą zmiennością zapotrzebowania i generacji, np. OZE;
  • aukcyjnym, w ramach którego oferty ze wszystkich obszarów rynkowych objętych mechanizmem są kojarzone w procesie aukcji (Intraday Auctions – IDA), w którym dla poszczególnych obszarów rynkowych są wyznaczane ceny stanowiące podstawę do wyznaczania przychodu z alokacji (congestion rent) dla poszczególnych granic.

W obu ww. trybach jest realizowana alokacja typu implicite.

Uruchomienie SIDC działającego w trybie handlu ciągłego (realizowany z wykorzystaniem platformy XBID) nastąpiło 12 czerwca 2018 roku. Polski obszar rynkowy funkcjonuje w ramach SIDC od 19 listopada 2019 roku. Początkowo mechanizmem SIDC zostały objęte cztery granice Polski (CZ-PL, DE-PL, LT-PL, PL-SE). Od 29 listopada 2022 r. do SIDC dołączył słowacki obszar rynkowy, co umożliwiło objęcie mechanizmem także granicy PL-SK i pozwoliło na wygaszenie stosowanego dla tej granicy tymczasowego rozwiązania dla rynku dnia bieżącego opartego na mechanizmie aukcji typu explicite. Ewolucję dołączania poszczególnych obszarów rynkowych do mechanizmu SIDC ukazuje Rys. 2.

Rys. 2 Ewolucja dołączania poszczególnych obszarów rynkowych do mechanizmu SIDC 
Źródło: Market Coupling Project

Uruchomienie części aukcyjnej SIDC odbyło się 13 czerwca 2024 roku. Zostały wtedy przeprowadzone pierwsze aukcje dotyczące następnej doby. Na część aukcyjną SIDC składają się 3 aukcje IDA:

  • IDA1 – aukcja realizowana o godz. 15.00 w dobie D-1, dostarczająca wyniki dla całej doby D,
  • IDA2 – aukcja realizowana o godz. 22.00 w dobie D-1, dostarczająca wyniki dla całej doby D,
  • IDA3 – aukcja realizowana o godz. 10.00 w dobie D, dostarczająca wyniki dla przedziału czasowego od godziny 12.00 do godziny 24.00 doby D.

Od 14 czerwca 2024 r., jednocześnie z uruchomieniem drugiego etapu reformy rynku bilansującego, w polskim obszarze rynkowym zostały wdrożone 15-minutowe produkty handlowe (15 min. Market Time Unit – MTU) dostępne w ramach mechanizmu SIDC. W pierwszym etapie wykorzystanie 15 min. MTU jest możliwe dla transakcji zawieranych w ramach polskiego obszaru rynkowego. Na 2025 r. planowane jest udostępnienie 15 min MTU w transakcjach transgranicznych.

Działania operacyjne i rozwojowe w SDAC i SIDC

Działania realizowane obecnie w obszarach SDAC i SIDC mają na celu zapewnienie poprawnego działania operacyjnego oraz właściwego rozwoju. Nasza spółka jest zaangażowana w inicjatywy o zasięgu europejskim oraz lokalnym poprzez uczestnictwo w komitetach sterujących oraz grupach eksperckich odpowiedzialnych za bieżące działanie oraz rozwój SDAC i SIDC. Do najważniejszych inicjatyw w zakresie rozwoju należą:

  • w obszarze SDAC:
    • wdrożenie 15-minutowych produktów rynkowych (Day-Ahead 15min MTU),
    • zaprojektowanie i wdrożenie rozwiązania w zakresie kooptymalizacji handlu energią i rezerwami.

  • w obszarze SIDC: 
    • finalizacja, we wszystkich obszarach rynkowych objętych mechanizmem, implementacji 15-minutowych produktów rynkowych (Intraday 15min MTU),
    • zaprojektowanie i wdrożenie rozwiązania umożliwiającego zawierania transakcji w ramach SIDC do 30 min przed okresem jej fizycznej dostawy (30 min Intraday Gate Closure Time  - IDGCT),
    • wdrożenie metody FBA jako docelowego rozwiązania dla SIDC. 

Wdrożenie FBA w SIDC jest poprzedzone kilkoma etapami wdrażania skoordynowanego wyznaczania zdolności przesyłowych (Intraday Capacity Calculation – IDCC), w ramach którego zdolności NTC dla poszczególnych granic są wyodrębniane z domeny Flow-Based wyznaczonej dla rynku Intraday.

Etapy wdrażania IDCC:

  • etap 1/IDCC(b) (zdolności wyznaczane w dobie D-1; 22.00) – wdrożony 28.05.2024,
  • etap 2/IDCC(a) (zdolności wyznaczane w dobie D-1; 15.00 - „DA leftovers”) – wdrożony 13.06.2024,
  • etap 3/IDCC(c) (zdolności wyznaczane w dobie D; 4.00) – planowany do wdrożenia w I kwartale 2025,
  • etap 4/IDCC(d) (zdolności wyznaczane w dobie D; 10.00) – planowany do wdrożenia w I kwartale 2026,
  •  etap 5/IDCC(e) (zdolności wyznaczane w dobie D; 16.00) – planowany do wdrożenia w I kwartale 2027.

Rynki bilansujące

Oprócz integracji segmentów rynku dnia następnego i bieżącego, PSE pracują również aktywnie nad integracją rynków bilansujących w Europie, zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Komisji (UE) 2017/2195 z 23 listopada 2017 r. ustanawiającego wytyczne dotyczące bilansowania (dalej: EBGL).

Rozporządzenie EBGL przewiduje integrację europejskiego rynku bilansującego poprzez wdrożenie czterech platform:

1. Europejska platforma wymiany energii bilansującej z rezerw zastępczych (RR) 

  • Wymagany czas aktywacji: 30 minut.
  • Wdrażana w ramach projektu TERRE.
  • Operacyjnie uruchomienie platformy TERRE nastąpiło 15.01.2020 roku.
  • Ze względu na zmianę rozporządzenia (UE) 2019/943, zmieniającą czas zamknięcia bramki SIDC na 30 minut przed czasem rzeczywistym od 1.1.2026, projekt zostanie zamknięty do końca roku 2025.

2. Europejska platforma wymiany energii bilansującej z rezerw odbudowy częstotliwości z aktywacją nieautomatyczną (mFRR) 

  • Wymagany czas aktywacji: 15 minut.
  • Wdrażana w ramach projektu MARI.
  • Operacyjnie uruchomienie platformy MARI odbyło się w październiku 2022 roku.

3. Europejska platforma wymiany energii bilansującej z rezerw odbudowy częstotliwości z aktywacją automatyczną  (aFRR) 

  • Aktywacja poprzez kontroler automatyczny w czasie do 5 minut.
  • Wdrażana w ramach projektu PICASSO.
  • Operacyjnie uruchomienie platformy PICASSO nastąpiło w czerwcu 2022 roku.

4. Europejska platforma dla procesu kompensowania niezbilansowań   

  • Oparta o unikanie aktywacji energii bilansującej z rezerw automatycznych w przeciwnych kierunkach przez sąsiadujących OSP.
  • Wdrażana w ramach projektu IGCC (działa w Niemczech i krajach sąsiednich).
  • Europejskie uruchomienie procesu IGCC nastąpiło w czerwcu 2021 roku.

Nasza organizacja uczestniczy aktywnie we wszystkich projektach wdrożeniowych europejskich platform bilansujących. W ramach prac w ENTSO-E bierzemy udział w przygotowaniu szczegółowych metodyk wymaganych przez Rozporządzenie EBGL. Od lutego 2020 r. działamy operacyjnie w projekcie IGCC. Przyłączenie do platform bilansujących jest planowane na 2025 rok.

Rys. 3 Przegląd europejskich platform wymiany energii bulansującej (źródło: ENTSO-E)

Strona wykorzystuje pliki cookies. Używamy informacji zapisanych za pomocą cookies w celach statystycznych oraz w celu dopasowania serwisu do indywidualnych potrzeb użytkowników. W przeglądarce internetowej można zmienić ustawienia dotyczące cookies. Więcej o plikach cookies i o ochronie Twojej prywatności przeczytasz tutaj